Opóźniony rozwój mowy – kiedy reagować i jak pomaga logopeda?

„Mój dwulatek prawie nie mówi”, „inne dzieci z grupy odpowiadają pełnymi zdaniami, a moje dziecko wciąż tylko pokazuje”, „nie wiem, czy przesadzam, czy powinnam coś zrobić” – takie zdania słyszymy w LOGOS bardzo często.
Dla wielu rodziców pierwsze sygnały opóźnionej mowy pojawiają się nagle: inne dzieci zaczynają mówić szybciej, a różnica z każdym miesiącem staje się coraz bardziej widoczna.

Zwykle niepokój budzą sytuacje, w których dziecko:
• mówi niewiele lub wcale,
• komunikuje się głównie gestem,
• nie reaguje na swoje imię,
• ma trudność z naśladowaniem dźwięków,
• nie wskazuje palcem,
• „stoi w miejscu”, a postępy znikają.

To sygnały, które warto potraktować poważnie. Opóźniony rozwój mowy nie oznacza od razu zaburzenia, ale wymaga obserwacji i wczesnej reakcji. Im wcześniej dziecko otrzyma wsparcie, tym łatwiej nadrobi zaległości.

Czym jest opóźniony rozwój mowy?

Rozwój mowy to proces, który zaczyna się na długo przed pierwszym słowem. Najpierw jest reakcja na głos, potem głużenie, gaworzenie, gesty, pojedyncze słowa i zdania.
W wielkim skrócie: każde dziecko ma swoją ścieżkę, ale istnieją pewne normy, które pokazują, kiedy rozwój biegnie harmonijnie.

Opóźniony rozwój mowy oznacza, że kolejne etapy pojawiają się wyraźnie później, niż można by oczekiwać dla danego wieku.

Mowa to nie tylko słowa. To również:
• rozumienie poleceń,
• umiejętność naprzemienności,
• gesty,
• kontakt wzrokowy,
• zdolność inicjowania komunikacji.

Dlatego logopeda ocenia całą komunikację, a nie tylko liczbę wypowiedzianych słów.

Jak rozpoznać, że rozwój mowy może być opóźniony?

Rodzice najczęściej zwracają uwagę na brak gaworzenia, niewielką liczbę słów po drugim roku życia, brak reakcji na imię, niewyraźną artykulację lub trudność w zrozumieniu nawet prostych komunikatów. Czasem dziecko mówiło, ale nagle przestało – to również ważny sygnał.

Niektóre maluchy reagują głównie gestem, nie wskazują palcem, unikają powtarzania nowych słów albo mówią głównie sylabami, mimo że ich rówieśnicy budują już proste zdania.

To moment, w którym naprawdę warto zasięgnąć profesjonalnej opinii. Wczesna konsultacja nie szkodzi, a często przynosi ulgę rodzicom i szybką poprawę u dziecka.

Co wpływa na opóźniony rozwój mowy?

Przyczyny są różnorodne. Część związana jest ze słuchem – nawet drobne zaburzenia przewodzenia dźwięku mogą sprawić, że dziecko słyszy świat inaczej. U dzieci po długich infekcjach lub problemach z migdałkami mowa może rozwijać się wolniej.

Znaczenie ma również środowisko. Jeśli dziecko słyszy mało języka skierowanego bezpośrednio do niego lub większość czasu spędza przy ekranie, jego mózg nie dostaje wystarczającej liczby interakcji potrzebnych do nauki mowy.

Opóźnienia mogą też współwystępować z trudnościami sensorycznymi. Dziecko skupione na radzeniu sobie z bodźcami ma mniej przestrzeni na rozwój komunikacji.

Widzimy też wpływ emocji: zmiany, stres, choroba w rodzinie, pojawienie się rodzeństwa – wszystko to może na pewien czas zahamować rozwój mowy.

Kiedy iść do logopedy?

• gdy po 18. miesiącu życia dziecko nie używa żadnych słów
• gdy dwulatek nie mówi min. kilkunastu słów i nie próbuje łączyć ich w proste komunikaty
• gdy dziecko nie reaguje na imię i ma trudność z rozumieniem poleceń
• gdy mowa była, ale przestała się rozwijać lub cofnęła
• gdy w porównaniu z rówieśnikami różnica jest wyraźna i utrzymuje się miesiącami
  
  

Nie trzeba „czekać do trzecich urodzin”. Logopeda pracuje także z rocznymi dziećmi, szczególnie jeśli rozwój komunikacji jest zahamowany.

Jak wygląda diagnoza logopedyczna?

W LOGOS diagnoza przebiega w atmosferze spokoju i zabawy. Na początku rozmawiamy z rodzicem, pytamy o codzienność, gesty, reakcje i dotychczasowy rozwój.

Potem przyglądamy się zachowaniu dziecka:
• czy reaguje na głos,
• jak bawi się zabawkami,
• co potrafi powtórzyć,
• jak wygląda napięcie warg, języka, policzków,
• czy rozumie, gdy o coś prosimy,
• jak komunikuje swoje potrzeby.

To nie jest test ani egzamin. Często dzieci czują się swobodnie i chętnie wchodzą w interakcję.

Jak pracuje logopeda i na czym polega terapia?

Logopeda stosuje szereg technik aby rozwijać mowę u dziecka. 

• zabawy dźwiękonaśladowcze i słuchowe, które pobudzają ośrodki mowy
• ćwiczenia usprawniające aparat artykulacyjny (język, wargi, policzki)
• modelowanie mowy – dorosły pokazuje, jak budować komunikaty
• zabawy wspierające naprzemienność i rozumienie
• budowanie słownika i prostych konstrukcji zdaniowych
• techniki oddechowe, rytmizujące, ruchowe
  
  

Terapia jest dopasowana do dziecka. Czasem zaczynamy od komunikacji niewerbalnej, bo najpierw trzeba odbudować kontakt i poczucie bezpieczeństwa.

Nasz logopeda bardzo często powtarza:

„Mowa pojawia się tam, gdzie jest relacja. Nie tam, gdzie jest presja.”

Rodzic zawsze dostaje wskazówki do domu, bo to codzienna, naturalna komunikacja ma największe znaczenie dla efektów terapii.

Jak wspierać rozwój mowy w domu?

Najlepszym narzędziem jest wspólna, uważna obecność. Warto rozmawiać z dzieckiem prostymi zdaniami, komentować to, co robi, zachęcać do wskazywania i wybierania. Czytanie książek obrazkowych, oglądanie ilustracji i nazywanie ich to jeden z najskuteczniejszych sposobów stymulacji mowy.

Ważne jest też ograniczenie ekranów – szczególnie bajek „w tle”. Dziecko musi widzieć twarz mówiącego, żeby uczyć się języka.

Sporo pomagają rymowanki, piosenki, zabawy ruchowe. A jeśli dziecko ma jednocześnie trudności sensoryczne – wsparcie terapeuty SI pomaga budować lepsze fundamenty pod rozwój mowy.

Wsparcie logopedyczne w LOGOS

W naszej poradni na Targówku pracują logopedzi, psychoterapeuci,  psychologowie i terapeuci SI. Dzięki temu możemy widzieć dziecko całościowo – rozumieć, czy opóźniona mowa wynika z trudności słuchowych, sensorycznych, emocjonalnych czy innych czynników.

Stawiamy na małe, spokojne sale, przewidywalność i atmosferę bezpieczeństwa. Rodzic jest zawsze informowany o postępach i otrzymuje konkretne wskazówki.

„Dziecko, które nie mówi, nie robi tego z wyboru. Ono potrzebuje kogoś, kto pomoże mu znaleźć drogę.” – Magdalena Kietlińska

FAQ – najczęstsze pytania rodziców

Czy dwulatek musi mówić?
Powinien używać kilku–kilkunastu słów i komunikować się gestami. Brak mowy po 18. miesiącu warto skonsultować.

Czy chłopcy mówią później?
To mit. Płeć nie powinna być uzasadnieniem opóźnienia.

Czy ekrany opóźniają mowę?
Tak. Szczególnie, gdy bajki lecą w tle lub dziecko ogląda je często.

Czy logopeda pracuje z dzieckiem, które nie mówi ani słowa?
Tak. Zaczynamy od budowania rozumienia, kontaktu i komunikacji niewerbalnej.

Ile trwa terapia?
Różnie. Niektóre dzieci robią szybkie postępy, inne potrzebują więcej czasu.

Czy mowa może rozwinąć się sama?
Zdarza się, ale nie ma sposobu, by to przewidzieć. Wsparcie zawsze działa na korzyść dziecka.

Podsumowanie

Opóźniony rozwój mowy nie musi oznaczać poważnych trudności, ale zawsze jest sygnałem, by spojrzeć uważniej. Dzieci rozwijają się w różnym tempie, lecz mowa potrzebuje relacji, stymulacji i żywej komunikacji.

Jeśli martwi Cię, że Twoje dziecko mówi mniej niż rówieśnicy, najlepiej porozmawiać ze specjalistą. W LOGOS pomagamy rodzicom przejść przez ten proces spokojnie i z poczuciem, że każde dziecko ma swoją drogę – a my jesteśmy tu, żeby ją wspierać.