Integracja sensoryczna to skomplikowany proces, podczas którego układ nerwowy człowieka odbiera informacje z receptorów wszystkich zmysłów:
- wzrokowych,
- słuchowych,
- węchowych,
- smakowych,
- dotykowych (czucie powierzchniowe),
- proprioceptywnych (czucie głębokie),
- przedsionkowych (zmysł równowagi, odbierający ruch).
Następnie, organizuje je, interpretuje i integruje ze sobą tak, aby mogły być wykorzystane
w celowym i efektywnym działaniu. Ten proces przebiega nieustannie, chociaż częściowo bez udziału naszej świadomości. Poszczególne zmysły współdziałają ze sobą podczas wykonywania złożonych zadań i ten proces stanowi ich integrację. Tworzenie procesów integracji sensorycznej
i ich doskonalenie odbywa się w pniu mózgu-części ośrodkowego układu nerwowego.
Zaburzenia integracji sensorycznej, wynikają z zaburzeń przetwarzania sensorycznego, pojawiają się, gdy układ nerwowy niewłaściwie odbiera i organizuje bodźce sensoryczne
w obrębie ośrodkowego układu nerwowego oraz nieprawidłowo na nie reaguje. Dysfunkcje te nie wynikają z uszkodzenia narządów zmysłów, związane są z nieprawidłowym przetwarzaniem bodźców sensorycznych.
Objawy dysfunkcji integracji sensorycznej najczęściej manifestują się:
- Nadmierną wrażliwością na bodźce dotykowe, wzrokowe, słuchowe oraz ruch. Nadwrażliwość może się objawiać takimi zaburzeniami zachowania jak: rozdrażnienie, wycofywanie się w wyniku dotknięcia, unikanie określonych rodzajów ubrań lub jedzenia, rozpraszalność lub lęk podczas zwykłych zabaw ruchowych np. na placu zabaw.
- Zbyt małą wrażliwością na bodźce. Dziecko z obniżoną wrażliwością na bodźce może poszukiwać intensywnych wrażeń sensorycznych takich jak celowe uderzanie ciałem o przedmioty lub intensywne kręcenie się wokół własnej osi. Dziecko może ignorować ból czy być nieświadome zmian pozycji ciała.
- Zbyt wysokim lub niskim poziomem aktywności ruchowej. Dziecko może być ciągle
w ruchu lub wolno się uaktywniać i męczyć się szybko. - Niewłaściwym poziomem uwagi. Dziecko może mieć trudności z koncentracją uwagi.
- Problemami z koordynacją ruchową. Problemy te mogą dotyczyć umiejętności z zakresu dużej motoryki (czyli podstawowe sprawności ruchowe np. chodzenie, bieganie, gry i zabawy ruchowe – rzucanie i łapanie piłki) lub małej motoryki (czyli trudności z czynnościami precyzyjnymi np. rysowanie, pisanie). Niektóre dzieci będą miały słabą równowagę, inne natomiast będą miały olbrzymie trudności z nauczeniem się nowej czynności wymagającej koordynacji ruchowej.
- Opóźnieniami w rozwoju mowy, w rozwoju ruchowym oraz trudności w nauce. Objawy te mogą być widoczne w wieku przedszkolnym razem z innymi objawami dysfunkcji integracji sensorycznej. U niektórych dzieci w wieku szkolnym mogą występować problemy w nauce mimo normalnego poziomu inteligencji.
- Słabą organizacją zachowania. Dziecko może być impulsywne lub może łatwo się rozpraszać i okazywać brak planowania przed wykonaniem jakiegoś zadania. Niektóre dzieci mogą mieć problemy z przystosowaniem się do nowej sytuacji. Inne mogą reagować agresywnie, wycofywać się lub być sfrustrowane kiedy poniosą porażkę.
Dysfunkcje te mogą być rozpoznawane u dzieci w normie intelektualnej z trudnościami
w uczeniu się, z niepełnosprawnością intelektualną, ruchową, autyzmem, nadpobudliwością psychoruchową, mózgowym porażeniem. Ich nasilenie jest różne, od lekkiego do znacznego.
Dysfunkcje integracji sensorycznej wpływają na uczenie się, zachowanie i rozwój społeczno-emocjonalny dziecka.
Terapia integracji sensorycznej ma postać ukierunkowanej zabawy w której dziecko chętnie uczestniczy i ma przekonanie, że tworzy zajęcia wspólnie z terapeutą. Podczas terapii nie uczy się dzieci konkretnych umiejętności. Cel terapii skoncentrowany jest raczej na poprawie integracji pomiędzy zmysłami w układzie nerwowym. W pracy tą metodą terapeuta stymuluje zmysły dziecka oraz usprawnia takie zakresy jak np: motoryka mała, motoryka duża, koordynacja wzrokowo-ruchowa.
Zadaniem terapii integracji sensorycznej jest zatem, dostarczenie dziecku, podczas jego aktywności ruchowej, kontrolowanej przez terapeutę ilości bodźców sensorycznych, wywołujących w konsekwencji poprawę integracji bodźców docierających do dziecka zarówno z otoczenia, jak i z jego ciała.
